SOCIOCULTURAL THEORY – VYGOTSKY
Học thuyết Sociocultural Theory (SCT) của Lev Vygotsky đã trở thành nền tảng cho nhiều nghiên cứu và lý thuyết về phát triển nhận thức trong nhiều thập kỷ qua, đặc biệt là trong lĩnh vực giáo dục và phát triển trẻ em.
1. Các khái niệm chính của lý thuyết Vygotsky:
-
- Công cụ văn hóa: Những phương tiện và chiến lược giải quyết vấn đề mà trẻ em học được qua tương tác xã hội.
-
- Lời nói cá nhân: Hình thức nói chuyện mà trẻ sử dụng để tổ chức suy nghĩ và giải quyết vấn đề.
-
- Vùng phát triển gần nhất (Zone of Proximal Development – ZPD): Khoảng cách giữa những gì trẻ có thể làm độc lập và những gì trẻ có thể làm với sự hỗ trợ từ người có kinh nghiệm hơn.
2. Vai trò của xã hội và văn hóa:
Vygotsky nhấn mạnh rằng sự phát triển nhận thức của trẻ bị ảnh hưởng sâu sắc bởi các yếu tố văn hóa và xã hội. Ông cho rằng sự tương tác xã hội đóng vai trò quyết định trong việc hình thành các khả năng tinh thần như ngôn ngữ và lý luận.
Ông cũng nhấn mạnh rằng cộng đồng đóng vai trò trung tâm trong quá trình “tạo ra ý nghĩa.” Việc trẻ phát triển nhận thức là một quá trình xã hội, nơi trẻ học các giá trị, niềm tin và chiến lược giải quyết vấn đề thông qua các cuộc đối thoại hợp tác với những người có kiến thức cao hơn trong xã hội.
3. Người có hiểu biết hơn (More Knowledgeable Other – MKO):
MKO là người có mức độ hiểu biết hoặc kỹ năng cao hơn so với người học trong một nhiệm vụ hoặc khái niệm cụ thể. MKO có thể là giáo viên, cha mẹ, huấn luyện viên hoặc thậm chí là một bạn cùng trang lứa.
MKO đóng vai trò hỗ trợ trẻ em học các kỹ năng trong vùng phát triển gần nhất của mình, giúp trẻ từ những gì chưa thể làm độc lập đến thành thạo với sự hướng dẫn.
4. Phát triển các chức năng nhận thức cao cấp:
Vygotsky cho rằng các khả năng nhận thức cao cấp như lý luận chính thức chỉ có thể phát triển thông qua sự tương tác với những người hiểu biết hơn. Người lớn trong xã hội đóng vai trò quan trọng trong việc khuyến khích sự phát triển nhận thức của trẻ bằng cách tham gia vào các hoạt động ý nghĩa và thử thách.
5. Tầm quan trọng của ngôn ngữ:
Vygotsky cũng đề cao vai trò của ngôn ngữ trong sự phát triển nhận thức. Ông cho rằng ngôn ngữ ban đầu được sử dụng để giao tiếp xã hội, nhưng sau đó được nội hóa thành “lời nói bên trong” giúp trẻ tổ chức suy nghĩ và lý luận.
6. Ảnh hưởng của văn hóa:
Lý thuyết của Vygotsky nhấn mạnh vai trò chủ động của cá nhân trong sự phát triển nhận thức của mình, dựa trên sự tương tác giữa các khả năng bẩm sinh, tương tác xã hội, và các công cụ văn hóa. Trẻ em không chỉ là người tiếp thu kiến thức một cách thụ động, mà còn tương tác tích cực với môi trường xung quanh.
7. Các công cụ thích ứng trí tuệ:
Công cụ văn hóa là các phương pháp suy nghĩ và chiến lược giải quyết vấn đề mà trẻ học được từ những người có kinh nghiệm hơn. Các công cụ này bao gồm ngôn ngữ, hệ thống số, kỹ thuật ghi nhớ, nghệ thuật, và các biểu đồ, bản đồ. Các công cụ này giúp trẻ phát triển các chức năng nhận thức cao cấp.
Tóm lại, lý thuyết của Vygotsky nhấn mạnh rằng sự phát triển nhận thức là một quá trình xã hội-văn hóa, trong đó trẻ em học hỏi và phát triển thông qua sự tương tác với môi trường và người khác.
