ĐỘNG LỰC VÀ GIẢNG DẠY, HỌC TẬP

1. Giới thiệu

Động lực đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy và duy trì quá trình học tập. Đặc biệt trong học ngoại ngữ, động lực là yếu tố quyết định người học có kiên trì vượt qua những thách thức ngôn ngữ và văn hóa hay không. Trong bối cảnh giảng dạy tiếng Anh chuyên ngành (ESP), động lực càng trở nên quan trọng hơn khi sinh viên không chỉ học tiếng Anh giao tiếp mà còn cần học để sử dụng ngôn ngữ trong các tình huống chuyên ngành cụ thể.

Bài viết này tổng hợp các lý thuyết chính về động lực trong học tập và ứng dụng vào giảng dạy ESP. Nó cũng trình bày tại sao giáo viên cần hiểu rõ về động lực và cách thức để tạo động lực hiệu quả cho sinh viên trong các khóa học ESP.

2. Khái niệm động lực và các lý thuyết chính

2.1. Khái niệm động lực

Động lực có thể được chia thành hai loại chính: động lực nội tại (khi người học hứng thú và thấy niềm vui trong hoạt động học tập) và động lực ngoại tại (khi người học bị thúc đẩy bởi các yếu tố bên ngoài như điểm số, phần thưởng, hoặc yêu cầu nghề nghiệp). Hiểu rõ các loại động lực này giúp giáo viên có thể tạo ra các chiến lược dạy học phù hợp với từng cá nhân.

2.2. Các lý thuyết về động lực trong học tập

• Lý thuyết Self-Determination (SDT) của Deci & Ryan (1985) nhấn mạnh ba nhu cầu tâm lý cơ bản của con người: tự chủ, năng lực, và liên kết xã hội. Khi các nhu cầu này được đáp ứng, người học sẽ có động lực nội tại cao hơn.
• Lý thuyết Expectancy-Value của Wigfield & Eccles (2000) tập trung vào sự kỳ vọng và giá trị mà người học đặt vào nhiệm vụ. Nếu người học tin rằng họ có thể thành công và thấy nhiệm vụ có giá trị, họ sẽ có động lực cao hơn để hoàn thành.
• Lý thuyết Goal Orientation của Dweck (1986) cho rằng người học có thể hướng đến hai loại mục tiêu: tiếp thu kiến thức (giúp họ phát triển năng lực lâu dài) và thành tích (chỉ tập trung vào việc đạt được kết quả trước mắt).

3. Ứng dụng của động lực trong học ngoại ngữ

Trong học ngoại ngữ, động lực là yếu tố then chốt quyết định sự kiên trì của người học. Gardner (1985) đã nghiên cứu vai trò của động lực học ngoại ngữ (L2 motivation), cho thấy rằng thái độ của người học đối với ngôn ngữ và văn hóa liên quan có thể ảnh hưởng lớn đến động lực.

• Động lực nội tại: Các hoạt động học tập mang tính sáng tạo như xem phim, nghe nhạc, hoặc giao tiếp với người bản ngữ có thể khơi dậy niềm hứng thú và giúp duy trì động lực trong học ngoại ngữ.
• Động lực ngoại tại: Các yêu cầu về kỳ thi hoặc chứng chỉ ngoại ngữ thường thúc đẩy người học trong ngắn hạn, nhưng giáo viên cần khuyến khích thêm động lực nội tại để duy trì sự quan tâm lâu dài.

4. Tại sao giảng viên cần hiểu rõ về động lực trong giáo dục

Hiểu biết về động lực giúp giáo viên không chỉ dạy hiệu quả mà còn có khả năng tạo ra một môi trường học tập tích cực và thúc đẩy sinh viên đạt được thành công. Đối với sinh viên học tiếng Anh chuyên ngành (ESP), động lực càng trở nên quan trọng vì họ không chỉ học để giao tiếp mà còn cần sử dụng tiếng Anh trong bối cảnh chuyên môn phức tạp.

Giáo viên hiểu rõ động lực có thể:

• Xác định và giải quyết các vấn đề liên quan đến động lực của sinh viên, đặc biệt khi sinh viên cảm thấy khó khăn hoặc mất hứng thú với nội dung học tập.
• Điều chỉnh phương pháp giảng dạy để phù hợp với nhu cầu cá nhân, mục tiêu học tập và chuyên ngành của sinh viên.
• Khuyến khích sinh viên tự xác định mục tiêu và có chiến lược học tập hiệu quả, giúp họ phát triển động lực bền vững.

5. Đề xuất tạo động lực cho sinh viên trong giảng dạy ESP

5.1. Liên hệ nội dung học với mục tiêu nghề nghiệp

Sinh viên học ESP thường có mục tiêu cụ thể liên quan đến công việc tương lai. Giáo viên nên kết nối nội dung bài giảng với các tình huống thực tế mà sinh viên có thể gặp phải trong nghề nghiệp. Ví dụ, sinh viên y khoa có thể thực hành phân tích ca lâm sàng hoặc viết báo cáo bệnh án bằng tiếng Anh, từ đó thấy rõ giá trị thực tiễn của kiến thức và tăng động lực học tập.

5.2. Tạo môi trường học tập hỗ trợ

Giáo viên cần tạo ra một môi trường học tập tích cực và hỗ trợ, nơi sinh viên cảm thấy thoải mái để học hỏi và thử thách bản thân. Phản hồi tích cực và khuyến khích sinh viên tham gia các hoạt động nhóm sẽ giúp họ cảm thấy mình không cô đơn và có thể chia sẻ kinh nghiệm với bạn bè.

5.3. Phương pháp giảng dạy linh hoạt

Giảng viên nên áp dụng các phương pháp giảng dạy linh hoạt và sáng tạo như sử dụng tài liệu thực tế, tranh luận, hoặc mô phỏng tình huống. Các hoạt động tương tác này sẽ giữ cho sinh viên hứng thú với nội dung học và thấy việc học tiếng Anh chuyên ngành trở nên gần gũi và hữu ích hơn.

5.4. Khuyến khích sinh viên tự chủ

Giáo viên có thể khuyến khích sinh viên tự đặt mục tiêu và theo dõi tiến độ học tập của mình. Tự chủ trong học tập sẽ giúp sinh viên cảm thấy có trách nhiệm hơn và tạo động lực từ việc tự thấy sự tiến bộ của bản thân.

5.5. Phản hồi liên tục và xây dựng

Phản hồi kịp thời và mang tính xây dựng từ giáo viên giúp sinh viên nhận ra điểm mạnh và điểm yếu, từ đó điều chỉnh phương pháp học tập. Phản hồi liên tục giúp sinh viên cảm thấy tiến bộ và tạo thêm động lực để tiếp tục học tập.

6. Kết luận

Động lực là yếu tố không thể thiếu trong việc học ngoại ngữ nói chung và tiếng Anh chuyên ngành nói riêng. Việc hiểu và áp dụng các lý thuyết động lực vào giảng dạy giúp giáo viên tạo ra môi trường học tập tích cực và hỗ trợ, giúp sinh viên không chỉ phát triển kỹ năng ngôn ngữ mà còn sẵn sàng áp dụng vào nghề nghiệp tương lai. Các chiến lược giảng dạy linh hoạt, khuyến khích tự chủ và phản hồi liên tục là những cách hiệu quả để duy trì và phát triển động lực học tập lâu dài cho sinh viên ESP.